Bursa

Koordinatlar: 40°11′28.79″K 29°4′49.94″D
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Başlığın diğer anlamları için Bursa (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Bursa
İl & Büyükşehir
Bursa'nın tarihî merkezinin tanıtım logosu
Bursa'nın Türkiye'deki konumu
Ülke	Türkiye
Bölge	Marmara Bölgesi
İdare
• Belediye Başkanı	Alinur Aktaş (AK Parti)
• Vali	Yakup Canbolat [1]
Yüzölçümü
• Toplam	10,882 km² (4.201 mil²)
Rakım	155 m (508 ft)
Nüfus (2021)
• Toplam	3,139,744 [2]
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TRS)
Alan kodu	(+90) 224
Plaka kodu	16
Resmî site www.bursa.bel.tr
UNESCO Dünya Mirası
Tür	Kültürel
Kriter	i, ii, iv, vi
Belirleme	2014 (38. oturum)
Parçası	Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu
Referans no.	1452
Ülke	Türkiye
Bölge	Avrupa ve Kuzey Amerika

Bursa (Yunanca: Προῦσα Prussa, Latince: Prusa), Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık dördüncü şehri. 2021 itibarıyla 3.139.744^[2] nüfusa sahiptir. 2016 Dünya Yaşanabilir Şehirler sıralamasında Dünya'da 28.^[3] Türkiye'de 1. sırada yer almaktadır. Marmara Bölgesinin Güney Marmara bölümünde, 40° batı boylam ve 29° kuzey enlem daireleri arasında yer alır. Eski adı Hüdavendigâr 'dır. Kuzeyinde Marmara Denizi ve Yalova, kuzeydoğuda Kocaeli ve Sakarya, doğuda Bilecik, güneyde Kütahya ve batıda Balıkesir illeri ile çevrilidir.

Ekonomik açıdan Türkiye'nin en gelişmiş kentlerinden biri olan Bursa doğal ve tarihsel zenginlikleriyle de önem taşır. Bursa'da en çok Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş dönemine ait tarihî eserlerin bulunmasının sebebi ise, Bursa'nın Osmanlı Devleti'nin ilk başkenti olmasıdır. Bursa alışveriş merkezleri, parkları, müzeleri ve çarşısıyla bölgede öne çıkar. Ayrıca Bursa Marmara bölgesinin İstanbul'dan sonra gelen ikinci büyük şehridir. Türkiye'nin en önemli birkaç sanayi kentinden biridir. Şehir İstanbul'dan sonra en büyük ikinci ihracatı gerçekleştirmektedir. Şehrin futbol takımı Bursaspor 2009-10 sezonunda Süper Lig şampiyonudur.

Bursa, sanayi istatistiklerine göre Türkiye'nin en büyük sanayi kenti ve otomotiv üretim merkezidir. CNN International tarafından Türkiye'nin Detroit'i yakıştırması yapılmıştır. Tofaş-Fiat, Renault, Bosch, Peugeot, Karsan Otomotiv, binek otomobil ve ticari araçlar ile Cobra Güleryüz otobüs fabrikaları Bursa'da bulunmaktadır. Bursa'nın otomotiv sanayinin Türkiye'de merkezi olmasından dolayı kurulan Bursa Otomobil Müzesi yine bu şehirde bulunmaktadır.

İçindekiler

• 1Tarihçe
  • 1.1Osmanlı dönemi
  • 1.2Cumhuriyet dönemi
• 2Coğrafya
  • 2.1İklim
• 3Nüfus
• 4Ekonomi
  • 4.1Sanayi
• 5Kültür
  • 5.1Sanat
  • 5.2Mutfak
  • 5.3Turizm
• 6Arkeolojik sit alanları
  • 6.1Antik kentler
  • 6.2Höyükler
• 7Konum
• 8Spor
• 9Yönetim
  • 9.1Merkezi Yönetim
  • 9.2Yerel yönetim
• 10Eğitim
• 11Medya
  • 11.1Bursa'da yayın yapıp kapanan yerel TV kanalları
• 12Altyapı
  • 12.1Ulaşım
  • 12.2Sağlık
• 13Kardeş şehirler
• 14Galeri
• 15Kaynakça
• 16Dış bağlantılar

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bursa'nın Tophane semtinden görünümü (1880-1893 yılları)

Bursa'nın ve Sultan Bayezid I Camiinin görünümü (1880-1893 yılları)

Bursa, 1890

Yıldırım Bayezid Camisi'nin mihrabı

Bursa Ulu Camii'deki meşhur hat örneklerinden biri

Bursa'da şimdilik bilinen en eski arkeolojik kalıntılar Yenişehir yakınlarındaki Menteşe Höyüğü ve Orhangazi yakınlarındaki Ilıpınar'dan bilinmektedir. Bu arkeolojik buluntu yerlerinin en eski tabakaları yaklaşık 7 bin yıllıktır. Bu tabakalardaki kültür, çanak çömleğin gelişmiş olarak ortaya çıktığı, mimarinin dörtgen planlı, bol miktarda ahşap destekli kerpiç kullanılarak inşa edilmiş yapılardan oluştuğu tabakalardır. Bursa'da David French, Mehmet Özdoğan ve Jacop Roodenberg'in arkeoloji ile ilgili çalışmaları tarih öncesiyle ilgili pek çok yeni bilgi ortaya koymuştur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Bursa ve civarında MÖ 4000'li yıllardan itibaren çeşitli yerleşimlerin olduğu saptanmıştır; fakat yöreye ait kesin bilgiler MÖ 700'lere dayanmaktadır. Homeros, bölgeden Mysia^[4] olarak söz etmektedir. Günümüzde Bursa yöresinde Mysia yerleşmelerini anımsatan iki köy bulunmaktadır: Misi (Gümüştepe) ve Misebolu. Ayrıca Prof. Dr. Semavi Eyice, belgesel yönetmeni Tekin Gün yaptığı yüzey çalışmaları sırasında Kentin 14 km batısında, Çayırköyü’nün 1 km güneybatısındaki “Çayırköy Höyüğü’nün” boyutları da Demirtaş Höyüğü ile aynıdır. Burada bulunan seramik parçalarında gri, kırmızı, kahverengi ve siyah renkler hakimdir. Bulunan seramik parçalarının önemli kısmı elde yapılmış, çok azı ise çarkta yapılmıştır. Höyüğün en eski buluntusu MÖ. 2700-2500 yılına erken Bronz Çağı'na işaret etmektedir.^[5]

Bursa, 1204-1261 yılları arasında İznik'e bağlıdır, genelde kale içinde kalmış, fazla büyüyememiştir.

Osmanlı dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız: Bursa'daki gayrimüslimler

Anadolu Selçuklu Devleti'nin zayıflayıp dağılmaya başlamasıyla kurulan Anadolu Beylikleri içinde zamanla gelişen Osmanlı Beyliği, çevredeki tekfurların arazilerini de alarak güçlenmiştir. Bursa, 1307 yılında Osman Bey tarafından kuşatılmış, uzun süren kuşatmadan sonra 6 Nisan 1326'da Osman Bey'in oğlu Orhan Bey tarafından alınmıştır. 1335 yılında başkent Bursa'ya taşınmış ve kentte büyük imar hareketleri yaşanmıştır.

Osmanlılar Bursa'yı aldıklarında kent sadece hisar içinden ibaretken, Orhan Gazi şehri hisarın dışına çıkararak Orhan Gazi Külliyesini kurdurtmuştur. Surlar dışında mevcut yerleşmeye yakın, hakim noktalarda cami, hamam, imarethane, darüşşifa, medrese gibi kamu yapıları inşa edilerek bu külliyelerin çevrelerinde konut alanları yaratılmış ve böylece bir yerleşme geleneği başlamıştır. Başkent, 1363 yılında (I. Murad Hüdavendigâr döneminde) Edirne'ye taşınmıştır. Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethetmesinden sonra ise Bursa'nın faal rolü son bulmuş ve yönetim merkezi niteliğini kaybetmiştir.

Bursa'da Osmanlı Devleti hakimiyetinde, 1922 yılına kadar, Müslüman, Rum, Ermeni ve Yahudiler birlikte yaşamışlardır.

Tanzimat sonrası dönemde Hüdavendigâr Vilayeti merkezliği yapan Bursa'ya 1900'lü yılların başında Biga (merkezi Çanakkale), Bilecik, Kütahya, Karesi (Balıkesir), Karahisar (Afyon) sancakları bağlı bulunmaktaydı.

Millî mücadele dönemlerinde çeşitli ayaklanmaların yaşandığı Bursa, 8 Temmuz 1920 de Yunanlarca işgal edilmiş; Başkomutanlık Meydan Muharebesi'nden sonra 11 Eylül 1922'de Türk birliklerince geri alınmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Cumhuriyet dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bursa, 1987 yılında çıkarılan 3391 sayılı kanun^[6] ile büyükşehir unvanı kazandı. Başlangıçta üç ilçe (Nilüfer, Osmangazi ve Yıldırım) Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin sınırlarına dahil edildi. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 30 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.^[7] Bu sınırlar içinde kalan 7 ilçe, büyükşehir ilçe belediyeleri hâline geldi.^[7] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.^[8]

21 Ekim 2014 tarihinde, Bursa Valiliği ve Bursa Kültür Tanıtma Birliği tarafından Bursa şehir logosu tanıtılmıştır. Logo Bursa şehrinin markalaştırılması amacıyla tasarlanmıştır. Logoda Türk İslam sanatının bilinen motiflerinden olan çintemani desende lale motifi yer almaktadır.^[9]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Genellikle ılıman bir iklime sahiptir. Ancak, iklim bölgelere göre de değişiklik göstermektedir. Kuzeyde Marmara Denizinin yumuşak ve ılık iklimine karşılık güneyde Uludağ'ın sert iklimi ile karşılaşılmaktadır.

İlin en sıcak ayları Temmuz - Ağustos, en soğuk ayları ise Aralık- Ocak'tır. 52 yıllık gözlem süresi itibarı ile yıllık ortalama yağış miktarı 70,6 cm.dir. İlde ortalama nispi nem % 69 civarındadır.

 

Daralt Bursa iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	23,8	26,9	32,0	36,2	36,5	41,3	43,8	42,2	39,6	37,3	31,0	27,3	43,8
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	9,6	10,9	13,7	18,8	23,7	28,4	30,8	31,0	27,2	21,7	16,4	11,7	20,3
Ortalama sıcaklık (°C)	5,4	6,3	8,4	12,8	17,6	22,1	24,6	24,3	20,1	15,2	10,7	7,4	14,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	1,7	2,2	3,6	7,1	11,2	14,9	17,2	17,1	13,6	9,9	6,0	3,5	9,0
En düşük sıcaklık (°C)	−19,2	−16,8	−10,5	−3,1	0,9	4,0	9,0	8,6	4,4	−1	−5,4	−16,3	−19,2
Ortalama yağış (mm)	87,6	74,6	69,7	63,4	44,3	34,3	15,3	15,7	39,5	68,8	78,5	103,4	695,1
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[10]

 

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 4 Şubat 2022 verileri^[11])

Bursa İl Nüfusu: 3.147.818 (2021 sonu). İlin yüzölçümü 10.811 km²'dir. İlde  km²'ye 291 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 5939 kişi ile Yıldırım’dır)

İlde yıllık nüfus artış oranı %1,48 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Nilüfer (%6,92)- Keles (-%2,20)

4 Şubat 2022 TÜİK verilerine göre 17 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 1061 mahalle bulunmaktadır.

2020 yılı sonunda Bursa ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe	Nüfus 2019	Nüfus 2020	Fark	Nüfus Artışı %	Mah.Say.	Alanı  km2[12]	Yoğunluk
Büyükorhan	9.485	9.321	-164	-1,73	43	505	18
Gemlik	115.404	118.037	2.633	2,28	35	401	294
Gürsu	96.985	99.278	2.293	2,36	16	106	937
Harmancık	6.145	6.016	-129	-2,10	31	400	15
İnegöl	281.384	286.848	5.464	1,94	116	1118	257
İznik	44.102	44.050	-52	-0,12	46	753	58
Karacabey	84.666	84.241	-425	-0,50	85	1158	73
Keles	11.499	11.246	-253	-2,20	42	617	18
Kestel	70.865	72.439	1.574	2,22	36	396	183
Mudanya	102.523	105.308	2.785	2,72	47	369	285
Mustafakemalpaşa	101.820	101.407	-413	-0,41	131	1641	62
Nilüfer	484.832	518.382	33.550	6,92	64	552	939
Orhaneli	19.055	18.786	-269	-1,41	61	838	22
Orhangazi	80.118	80.216	98	0,12	31	506	159
Osmangazi	881.459	884.451	2.992	0,34	137	621	1424
Yenişehir	54.315	54.485	170	0,31	71	720	76
Yıldırım	657.176	653.307	-3.869	-0,59	69	110	5939
Bursa	3.101.833	3.147.818	45.985	1,48	1.061	10.811	291

Bursa il nüfus bilgileri
Yıl	Toplam	Sıra	Fark	Şehir - Kır
1965[13]	755.504	7		%44     335.048 420.456     %56
1970[14]	847.884	6	%12	%49     416.662 431.222     %51
1975[15]	961.639	6	%13	%53     507.106 454.533     %47
1980[16]	1.148.492	6	%19	%55     636.910 511.582     %45
1985[17]	1.324.015	6	%15	%63     840.094 483.921     %37
1990[18]	1.603.137	6	%21	%72     1.157.805 445.332     %28
2000[19]	2.125.140	5	%33	%77     1.630.940 494.200     %23
2007[20]	2.439.876	4	%15	%81     1.979.999 459.877     %19
2008[21]	2.507.963	4	%3	%88     2.204.874 303.089     %12
2009[22]	2.550.645	4	%2	%88     2.249.974 300.671     %12
2010[23]	2.605.495	4	%2	%89     2.308.574 296.921     %11
2011[24]	2.652.126	4	%2	%89     2.359.804 292.322     %11
2012[25]	2.688.171	4	%1	%89     2.402.012 286.159     %11
2013[26]	2.740.970	4	%2	Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[27]	2.787.539	4	%2
2015[28]	2.842.547	4	%2
2016[28]	2.901.396	4	%2
2017[28]	2.936.803	4	%1
2018[28]	2.994.521	4	%2
2019[28]	3.056.120	4	%2
2020[28]	3.101.833	4	%1
2021[28]	3.147.818	4	%1

Bursa panoraması

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

2007 yılı nüfus sayımı resmî kesin sonuçlarına göre Türkiye'nin 4. büyük kentidir. Brookings Institution ve JP Morgan'ın 2014 yılı baz alınarak oluşturulan ekonomide yükselen kentler sıralamasında Bursa 300 şehir arasında İstanbul'un ardından 4. sırayı aldı. Aynı listede Türkiye'den İstanbul ve Bursa dışında İzmir 2 ve Ankara 9. sırada yer almıştır.^[29]

Bursa; otomotiv, tekstil, makine ve gıda sanayi sektörlerinde söz sahibidir. Tarihte ilk havlu üretiminin Bursa'da gerçekleştiği söylenir.^{[kaynak belirtilmeli]} Hâlen de havlu üretimi ve ihracatı gerçekleştirilir. İpek üretimi ve bıçakçılık Bursa'nın eskiden dünyaca tanınmasını sağlamasına rağmen şu anda bitme noktasına gelmiştir.

1961 yılında kurulan Türkiye'nin ilk organize sanayi bölgesi Bursa Organize Sanayi Bölgesi ile daha sonra oluşan Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi ve özellikle İzmir ve Ankara yollarının çevresi Bursa'da sanayileşmenin yoğun olduğu yerlerdir. Kaplıcaları, Uludağ'ı, İskender Kebabı, Kestane Şekeri, İnegöl Köftesi, Şeftalisi, Havlusu ile meşhurdur.

Türkiye'nin ilk zeytinyağı laboratuvarı Bursa'ya kurulmuştur.^[30]

Sanayi[değiştir | kaynağı değiştir]

Otomotiv sanayi

Bursa'da otomotiv sanayi kuruluşları, otomobil, otobüs, metro, hafif metro ve tramvay vagonları ve bunlara ait yedek parçaların imalatını yapmakla birlikte, yurt içine ve yurt dışına satış yapmaktadır. Fiat (TOFAŞ), Renault, Bosch fabrikaları ve bu fabrikalara parça sağlayan diğer fabrikalar sayesinde Bursa önemli bir otomotiv kentidir. Şehrin göç almasındaki en büyük etkenlerin başında bu fabrikalar gelir.

Mobilya sanayi

İnegöl İlçesinde Organize sanayi bölgesinde faaliyet göstermektedir. Ayrıca İnegöl ilçesinde sadece mobilya üzerine satış yapan İnegöl Mobiliyum AVM bulunmaktadır.

Tekstil sanayi

Türkiye'deki birçok yerli tekstil markasının fabrikaları ve Bursa Uluslararası Tekstil Ve Ticaret Merkezi Bursa'da bulunmaktadır. Ayrıca tekstil sanayi olarak da Türkiye'nin en gelişmiş şehirlerinden biri konumundadır.

Kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Osmangazi ilçesinden Bursa'nın manzarası.

Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu

UNESCO Dünya Mirası
Konum	Türkiye
Kriter	Kültür: i, ii, iv, vi
Referans	1452