Herhangi bir suç işlediği düşünülen kişiye şüpheli veya sanık denildiğini duymuşuzdur. Yerine göre şüpheli yerine göre sanık denilmesinin bir önemi var mıdır? Bu iki ifade arasındaki fark nedir. Bu köşe yazımızda bu sorunun cevabını vereceğim.
Ceza yargılaması farklı aşamalara sahiptir. Bu aşamalar soruşturma ve kovuşturma aşaması olarak ikiye ayrılmaktadır. Suç işlendiğine yönelik bir ihbar, şikayet yahut kolluk kuvvetinin tespiti halinde Cumhuriyet Başsavcılığı nezdinde bir soruşturma dosyası açılmaktadır. Soruşturma aşamalarının tamamlanması neticesinde iddianamenin düzenlenmesi ve bu iddianamenin mahkemece kabul edilmesi halinde kovuşturma aşamasına geçilmektedir. İşte şüpheli ve sanık ayrımı tam da bu aşamalar ile ilgilidir.
Suç teşkil ettiği düşünülen olaya ilişkin Cumhuriyet Başsavcılığınca yürütülen soruşturma aşamasında suçu işlediğinden şüphelenilen kişi veya kişilere “şüpheli” denilmektedir. İddianame düzenlenip mahkemece kabul edildikten sonra yani kovuşturma aşamasına geçildiğinde ise artık suç işlediğinden şüphelenilen kişi veya kişilere sanık denilmektedir. Elbette bir kişiye suç isnat edildiğinde şüpheli veya sanık dense dahi hakkındaki hüküm kesinleşene değin her insan masumdur.
Gelelim tutuklu ve hükümlü ayrımına. Tutuklu ve hükümlü her ikisi de cezaevinde bulunmaktadır. Ancak her ikisinin hakları farklıdır. Örnek vermek gerekirse avukat ile görüşme hakkı dile getirilebilir. Tutuklu ile avukatı mesai kavramı olmaksızın görüşebilecekken hükümlü ile avukatı mesai saatleri içerisinde görüşebilecektir.
Tutuklu ve hükümlü ayrımı da soruşturma ve kovuşturma evrelerinden bağımsız düşünülemez. Soruşturma ve kovuşturma evrelerinde şüpheli veya sanığın tutuklu yargılanmasını gerektirir sebeplerin bulunması ve ilgili merci tarafından bu yönde karar verilmesi halinde şüpheli veya sanık tutuklanarak cezaevine gönderilir. Hakkında kesin hüküm verilene kadar cezaevinde bulunan şüpheli veya sanık tutuklu sıfatı ile cezaevinde bulunacaktır. Hakkındaki hüküm kesinleştikten sonra ise kişi artık cezaevinde hükümlü sıfatıyla bulunacaktır.
Şüpheli, sanık, tutuklu ve hükümlü gibi ayrımların sizin veya yakınlarınızın haklarının tespit edilmesi, savunulması, korunması bakımından önemli ayrımlardır. Bu nedenlerle ceza süreçlerinin başından itibaren bir uzmanın müdafiniz olmasını temin etmek çok önemlidir.